ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ-ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Η Διεθνής Ένωση Καθαρής και Εφαρμοσμένης Χημείας ανακοίνωσε ότι -μετά από πεντάμηνη διαβούλευση- ενέκρινε επίσημα τα προτεινόμενα από τους επιστήμονες ονόματα για τα τέσσερα νέα χημικά στοιχεία, που ανακαλύφθηκαν τα τελευταία χρόνια και προστίθενται στον Περιοδικό Πίνακα.

Μέχρι τώρα τα στοιχεία αυτά αναφέρονταν μόνο με αριθμούς (113, 115, 117 και 118). Τα επίσημα πλέον ονόματα και αντίστοιχα σύμβολα για κάθε στοιχείο είναι: για το 113 νιχόνιο (Nh), για το 115 μοσκόβιο (Mc), για το 117 τενεσίνο (Ts) και για το 118 ογκάνεσον (Og).

Πρόκειται για πολύ βαριά στοιχεία, τα οποία είναι τα πρώτα που προστίθενται στον Περιοδικό Πίνακα μετά το 2011 και συμπληρώνουν την έβδομη σειρά του. Και τα τέσσερα συντέθηκαν από επιστήμονες μέσω «βομβαρδισμού» ατομικών πυρήνων και δεν υπάρχουν σε φυσική κατάσταση. Κανένα στοιχείο βαρύτερο από το ουράνιο (με 92 πρωτόνια και 146 νετρόνια) δεν έχει παρατηρηθεί εκτός εργαστηρίου εδώ και αρκετό χρονικό διάστημα.

Πριν αρκετά χρόνια (ήμουν φοιτητής) μου ζητήθηκε από κάποιο γνωστό, ο οποίος ήταν συνταξιούχος καπετάνιος, να γράψουμε μαζί ένα Λόττο. Όταν ρώτησα το γιατί μου απάντησε ότι θα μπορούσαμε να κερδίσουμε εύκολα, μια που εγώ ξέρω καλά μαθηματικά.

Εγώ γέλασα αφού η πιθανότητα να κερδίσει κάποιος στο Λόττο γράφοντας μόνο μια στήλη είναι, 1 στις 13.983.816, όσοι δηλαδή και οι συνδυασμοί 49 ανά 6. Εκείνος όμως δεν έδειξε να με πιστεύει και έτσι του είπα την παρακάτω ιστορία:

Κάποτε είχα πάει με το αεροπλάνο σε μια πόλη του εξωτερικού για να επισκεφτώ ένα φίλο που σπούδαζε εκεί. Η πόλη αυτή είχε 14 εκατομμύρια κατοίκους.

Κατέβηκα από το αεροπλάνο πήρα τις αποσκευές μου και μπήκα σε ένα ταξί. Όταν ο οδηγός με ρώτησε που ήθελα να πάω αντιλήφθηκα ότι δεν κρατούσα μαζί μου τη διεύθυνση του φίλου μου. Δεν ανησύχησα όμως και του είπα ότι θα ήθελα να κάνω μια βόλτα στους δρόμους της πόλης. Κάποια στιγμή βαρέθηκα και του ζήτησα να σταματήσει. Τον πλήρωσα και κατέβηκα από το αυτοκίνητο.

Το φαινόμενο της πεταλούδας είναι μια ποιητική μεταφορά, στη θεωρία του χάους για το φαινόμενο της ευαίσθητης εξάρτησης ενός συστήματος από τις αρχικές συνθήκες. Σύμφωνα με μια από τις διατυπώσεις, λέγεται ότι "αν μια πεταλούδα κινήσει τα φτερά της στον Αμαζόνιο, μπορεί να φέρει βροχή στην Κίνα".

Διαφορετικές παραλλαγές εκφράζουν ουσιαστικά την ίδια ιδέα, μια απειροελάχιστη μεταβολή στη ροή των γεγονότων οδηγεί, μετά από την πάροδο αρκετού χρόνου, σε μια εξέλιξη της ιστορίας του συστήματος δραματικά διαφορετική από εκείνη που θα λάμβανε χώρα, αν δεν είχε συμβεί η μεταβολή.

Ο όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά (καταγεγραμμένα) από τον μετεωρολόγο Έντουαρντ Λόρεντζ κατά τη δεκαετία του 1960, όταν μελετούσε, μέσω αριθμητικής επίλυσης σε υπολογιστή, ένα σύστημα διαφορικών εξισώσεων που προσομοίωνε τα καιρικά φαινόμενα ενός εξιδανικευμένου, απλουστευμένου μοντέλου "ατμόσφαιρας". Ο Λόρεντζ παρατήρησε, σχεδόν τυχαία, ότι όταν εισήγαγε στον υπολογιστή του τις τιμές του προγράμματος από μια προηγούμενη εκτέλεση και "έτρεχε" ξανά το πρόγραμμα, τα αποτελέσματα απέκλιναν σημαντικά με την πάροδο του χρόνου από τα προηγούμενα, ώσπου, μετά από έναν "χρονικό ορίζοντα" δεν είχαν πρακτικά καμιά ομοιότητα. Δεδομένου ότι το πρόγραμμα ήταν ντετερμινιστικό (η ίδια είσοδος έδινε πάντα την ίδια έξοδο, αποκλείοντας φυσικά τις μηχανικές βλάβες), η απόκλιση των αποτελεσμάτων οφειλόταν στο γεγονός ότι τα νούμερα που ξανα-εισήγαγε "με το χέρι" ο Λόρεντζ είχαν μικρότερη ακρίβεια (λιγότερα δεκαδικά ψηφία) από εκείνα που εσωτερικά αποθήκευε ο υπολογιστής. Ο Λόρεντζ συμπέρανε ότι, στο συγκεκριμένο μοντέλο, και η ελάχιστη ακόμη έλλειψη ακρίβειας είναι καθοριστική - κάτι που αργότερα αποκαλύφθηκε ότι είναι γενικό χαρακτηριστικό μιας ολόκληρης κλάσης συστημάτων, των λεγόμενων χαοτικών.

Είναι το σπίτι όλων μας, αλλά υπάρχουν πολλά πράγματα σχετικά με τη Γη που παραμένουν παντελώς άγνωστα. Πώς σχηματίστηκε από το νέφος της σκόνης και του αερίου; Πώς τα κατάφερε να γαλουχήσει ζωή; Και τι συμβαίνει βαθιά μέσα στον πυρήνα της; Πώς τελικά η Γη απέκτησε τα καλύτερα υλικά; Τι συνέβη κατά τη διάρκεια των σκοτεινών εποχών της Γης; Από πού προήλθε η ζωή πάνω στη Γη; Γιατί η Γη έχει τεκτονικές πλάκες; Τι υπάρχει στο κέντρο της Γης; Γιατί το κλίμα της Γης είναι τόσο σταθερό; Μπορούμε να προβλέψουμε τους σεισμούς και τις ηφαιστειακές εκρήξεις;

Μια έρευνα αυτών και άλλων θεμελιωδών ερωτημάτων σχετικά με τον όμορφο, αινιγματικό κόσμο μας ίσως μας βοηθήσει να τον καταλάβουμε καλύτερα.